grico: lingua, cultura, tradizioni nei brani grichi di Martano


Ecisimà ediàvenne o papa Mauro,	Από εκεί κοντά περνούσε ο πατέρας Μαυρός,
o papa Mavro.	πατέρας "Μαύρος".
Ah, si, si!	Αχ, ναι, ναι.
"O vrekhi oi khionizi	"Ή βρέχει, ή χιονίζει
S'on A Paskali mas enghizi",	Στο (μοναστήρι του) Αγίου Πασχάλη μας ἐγγίζει (πρέπει να πάμε)",
ele cio.	έλεγε εκείνος.
Cio ekunte panta grika.	Αυτός μιλούσε πάντα γκρίκα.
ka cio ia ka ègrafse	Ήταν αυτός που έγραψε
i' storia i' Maddonna:	την ιστορία της Παναγίας:
"Epài ce stèamo plònnonta	"Κοιμόμασταν,
sto mero tu pornù,	ήταν σχεδόν πρωί,
e màna-ma ce o ciùri-ma ste khare tu kristù.	μαζί με τη μητέρα μας και τον πατέρα μας με τη χάρη του θεού.
Eskosi a mean ànemo, a mea tristo cerò,	Σηκώθηκε ένας δυνατός άνεμος, ένα πολύ κακό καιρό,
oli àrguli ezzippànnatto	όλα τα δέντρα ήταν ριζωμένα
ce pùpeti pornò ..."	και από καμία κατεύθυνση δεν φαινόταν το ξημέρωμα".
Ma evò en efsero kanèa lòon addho,	Αλλά δεν γνωρίζω κανένα άλλο λόγο,
'ta dio manekhò màttesa!	αυτά τα δύο μόνο έμαθα!
Ene pleo makrèo o travudi de!	Η ποίηση είναι πιο μακριά, σωστά;
"E Maddonna u tristu cerù",	"Η Παναγία του κακού καιρού".
allora ...	άρα ...
On ekho evò grammeno.	Την έχω γράψει.
Eh, ce cìni ìane u padre Màvro.	Ε, αυτή είναι του Πατέρα Μαύρου (την έγραψε)
Cio [...]?	Αυτός [...];
Si, si, si cìo i kompònefse	Ναι, ναι, ναι, αυτός τη συνέθεσε,
itti, itti poesia is Maddonna	αυτή η ποίηση της Παναγίας
ka poi, in èkame grika,	που μετά, τη συνέθεσε στα γκρίκα,
depoi	και μετά
tradussera in italianu, de!,	τη μετέφρασαν στα ιταλικά, ναι!,
ma cìni ia tu padre Mauru.	αλλά αυτή ήταν του πατέρα Μαύρου.
Ce ti addho èkanne?	Και τι άλλο έκανε;
Cio ìbbie votonta na fseri,	Περίφερε για να μάθει,
ka cio en ìane aputtù.	γιατί δεν ήταν από εδώ.
Nde, nde, nde, nde...	Όχι, όχι, όχι...
Meh, u piace pròbbio o griko.	Ε, του άρεσαν πραγματικά τα γκρίκα.
Emì pìamo sti fàbbrika,	Πήγαιναν στο εργοστάσιο,
ìmasto ìunna korasàcia,	ήμασταν, έτσι, κοπέλες,
toa en e' ka ìkhe na stasi stu dekottò khronò	τότε δεν έπρεπε να φτάσετε τα δεκαοκτώ χρόνια
na pai es ti fàbbrika,	για να δουλέψεις στο εργοστάσιο:
kontrbandu!	δούλευες με παράνομο τρόπο (στο μαύρο)!
ka kai fore motti, an èstaze	Κάποιες φορές όταν, αν έρχονταν
kanea ka lèane	κάποιοι, και φώναζαν:
"e kontrollo, kontrollo!"	"έλεγχος, έλεγχος!",
mas vàddhane es ti kascia,	μας έβαζαν στο κουτί (σ'αυτό που συσκευαζόταν το πούρο),
mas vàddhane a spirì tabakko popanu,	μας βάζανε λίγο καπνό από πάνω
ce se fortònnane se nkavallèane.	και μας έβαζανε μέσα και μας φορτώνανε
Motti pìane apode:	Όταν έφευγαν:
"kadeva, meh!"	κατέβει, με!
ce se kànnan na kadevì.	και σε έκαναν να κατέβεις.
Perké ìbbie,	Γιατί πήγαινες,
dekapente, dekasse khronu già ìbbie	στα δεκαπέντε, δεκαέξι χρονών πήγαινες ήδη
ce na polemisi.	να δουλέψεις.
Ce ...	Και...
Evò rikordèome padre Mavro ka pìamo ...	Θυμάμαι τον πατέρα Μαύρο που πήγαιναν...
Emì eguènnamo versu es to marti,	Εμείς βγαίναμε, ήταν Μάρτιος,
ekanni kama,	έκανε ζέστη ,
puru sto abliri epìamo es ti fàbbrika.	ακόμα και τον Απρίλιο, πηγαίναμε στο εργοστάσιο.
Mas vàddhane es ti frasàme,	Μας έβαζαν να δουλέψουμε στα απόβλητα,
sta khòmata an ìmosto gro.	μέσα στη λάσπη αν ήταν υγρά ??,
khiatereddhe ce vàddhane ecì.	(ήμασταν) μικρές και μας έβαζανε εκεί.
Allora eguènnamo,	Τότε βγαίναμε
invece na pame essu	αντί να πάμε στο σπίτι
epìamo fèonta cistea ston A' Paskali	τρέχαμε προς το (μοναστήρι) Αγίου Πασχάλη.
ce pìamo fonàzonta, kantalonta, cimenteatto,	και πηγαίναμε φωνάζοντας, τραγουδώντας, πειραγμένοι,
pìamo panta etta, ottò fse ma,de!	πάντα πηγαίναμε επτά, οχτώ από εμάς, έτσι!
Allora cìo èbbianne, mas ìggue cio	Τότε αυτός πήρε, μας άκουγε
ce èguenne sti finestra	και κοίταγε από το παράθυρο
apu ttu simùddhia stin agglisia:	από δω κοντά στην εκκλησία:
"ah, èstase i primavera, èstase i primavera"	"αχ, ήρθε η άνοιξη, ήρθε η άνοιξη!"
ele cìo de!	έλεγε εκείνος, όχι!
"Padre Mauro dàmmu a prama!".	Πατέρα Μαύρο, δώσε μου κάτι!
"En ekho tìpiti".	Δεν έχω τίποτα.
Allora mia forà	Τότε μια φορά
ce plèo ka mia forà:	και περισσότερο από μια φορά:
"A telìseta an aràngi fsinò?"	“Αν θέλετε ένα ξινό πορτοκάλι;”.
Aràngia fsinà	Ξινά πορτοκάλια,
makà arangia ..., aràngia fsinà	όχι πορτοκάλια, ξινά πορτοκάλια.
"sine padre Mauro, dàmmata, dammata!".	“Ναι, πατέρα Μαύρο, δώστε τα μας, δώστε τα μας”.
Piànnamo o fustìano iu de!	πιάναμε τη φούστα έτσι ε;
ce cio apù cipànu	και αυτός από εκεί ψηλά
mas embèja t'arangi ecèssu	μας πετούσε το ξινό πορτοκάλι μέσα.
ce pìamo kantalonta poi de!	και πηγαίναμε τραγουδώντας μετά, όχι!
ce tròamo t'aràgia u padre Mauru.	Και έτρωγαν τα ξινά πορτοκάλια του πατέρα Μαύρου
Arangia afsinà?	Ξινά πορτοκάλια;
Asfina, si!	Ξινά, ναι!
Enòisa, enòisa.	Κατάλαβα, κατάλαβα.
Artena epulune tossa aràngia,	Τώρα πουλάνε πολλά πορτοκάλια,
aràngia, manderina	πορτοκάλια, μανταρίνια.
ecì simà, cisimà ston A' Paskali	κοντά εδώ, κοντά στον Άγιο Πασχάλη (το μοναστήρι).
Si, ola apucì sto padre Mavro ene,	Ναι, όλα από εκεί, από το (κήπο του) πατέρα Μαύρου είναι
pucì ston ghiardino,	από τον κήπο,
cinò ene.	αυτοί είναι (των μοναχών).
Ma en ene fsinà!	Αλλά δεν είναι ξινά!
No, ka kaitòssona ìkhe an àrgulo fse cia,	Όχι, επειδή κάποιες φορές υπήρχε ένα δέντρο από εκείνα,
kaitòssonna ìkhe an argulo cia,	κάθε τόσο υπήρχε ένα δέντρο από εκείνα,
padre Mauro poi mas èddie,	ο πατέρας Μαύρος μας έδινε,
perké depoi cini estàzune pleo tarda	γιατί αυτά ωριμάζουν πιο αργά
ka t'àddha ràngia,	από τα άλλα πορτοκάλια,
ce mas èddie ta ràngia fsinà.	και μας έδινε τα ξινά πορτοκάλια.
Reguam itèrna n'ai!	Αιώνια η μνήμη του!
Cio epèsane ettù, epesane?	Πέθανε εδώ, πέθανε;
Si, si.	Ναι, ναι.
Ce depoi o pìrane ...	και μετά τον μετέφεραν...
Estei es ti kappèddha os mòneko.	Είναι (θαφτός) στο ναό των μοναχών.
Ecikàu, ecikàu maddonna ka e mònike ekhi.	Εκεί κάτω (η ημιυπόγεια εκκλησία), εκεί κάτω ίσως τα (μνήματα των) μοναχών υπάρχουν.
Ecì ikhe ... stei mes mònake?	Εκεί υπάρχουν... είναι με τις μοναχές;
Ndè, madonna ka e kappeddha os mòneko,	Όχι, ίσως είναι ότι η εκκλησία είναι των μοναχών,
e' n'ane appena kadevenni stes ùrtime skale	πρέπει να είναι (αυτή) μόλις κατεβαίνεις τα τελευταία σκαλοπάτια
na pai ecikaù,	για να πας εκεί κάτω (στην κάτω πλευρά του νεκροταφείου),
ma o khòsane ...	αλλά τον έθαψαν...
Pos kui i tomba, o nnima?	Πώς λέγεται το τάφος " μνήμα";
O nnima, si.	Tο μνήμα, ναι.