grico: lingua, cultura, tradizioni nei brani grichi di Martano


Ce emère pos es fonàzate, pos fonàzzatto,	Και πώς τα ονομάζατε τις ημέρες, πώς τις ονομάζατε
e ciuriacè, e ciuriacè fse Quarèsima	τις Κυριακές, τις Κυριακές της Σαρακοστής.
Quarèsima!	Σαρακοστή!
Quarèsima?	Σαρακοστή;
Ta vaìa?	Οι Βάξανες;
Ta Vaìa ìane e ciuriacì prìma tu Pàska.	Οι Βάξανες ήταν η Κυριακή πριν το Πάσχα.
Ce en ìne Quarèsima ankòra?	Και ακόμα δεν είναι Σαρακοστή;
Si, si, òli ...	Ναι, ναι, όλες...
Dòpu spiccean ta Karnivàja ìkhe ...	Μετά το τέλος των καρναβαλιών υπήρχαν...
E quarèsima pròbbio …	Η Σαρακοστή ακριβώς...
… Cinereddha.	... οι Στάχτες.
E Quarèsima pròbbio espicce …	Η Σαρακοστή τελείωνε ακριβώς...
Attin ùrtimi ciuriacì atta karnivàja	Από την τελευταία Κυριακή των καρναβαλιών
enzìgne e Quarèsima	ξεκινούσε η Σαρακοστή,
attin deftèra dòpu i ciuriacì	από τη Δευτέρα μετά την Κυριακή.
ka depòi elèane ka j'u zòppu	Έλεγαν επίσης ότι για τους χωλούς
o kanèa ka ìstine làrga	ή για κάποιον που ήταν μακριά,
sikkomu ka tòa elèane:	γιατί τότε έλεγαν:
a karnivàja [cu li toi]	Καρναβάλι με τους συγγενείς σου και...
Paska [cu ci te trovi].	και Πάσχα με όποιον βρίσκεσαι.
Karnivàja m'u dikùssu ...	Καρναβάλι με τους συγγενείς σου είναι...
m'u dikùssu ce u paska	Με τους συγγενείς σου και στο Πάσχα
ma tion evrìskaso.	με όποιον βρισκόσουν.
Allora evàlane pùru in dettèra ce i trìti	Έτσι πρόσθεσαν και τη Δευτέρα και την Τρίτη,
andè e quarèsima ncignà	αλλιώς η Σαρακοστή αρχίζει
atti ciuriacì ka spiccèu ta karnivàja.	από την Κυριακή που τελειώνει το καρναβάλι.
Ce ròsti i o pornò tu pàska e' pànta Quarèsima.	Και μέχρι την Κυριακή του Πάσχα είναι πάντα Σαρακοστή.
Ene ètta addomàe de?	Είναι επτά εβδομάδες, έτσι;
Ettà addomàe, si	Επτά εβδομάδες, ναι.
Ettà addomàe!	Επτά εβδομάδες!
Ettà addomàe ène probbio e Quarèsima komplèta.	Επτά εβδομάδες είναι ακριβώς η Σαρακοστή ολοκληρωμένη.
[Solo] ka mankèu cìse dio ghiurnàe	Μόνο που αυτές τις δύο μέρες,
ta fìkane elène, a fìkane j'u zòppu,	λένε, τις άφησαν, τις άφησαν για τους χωλούς,
cìni ka stàzane m'on ùrtimo viàggio.	αυτούς που έρχονταν με τον τελευταίο ταξιδιάρη
Na kàne a karnivàja ma ... m'u dikù-ssu, si.	να κάνουν καρναβάλι με τους οικογενειάρχες τους, ναι.
Artena anzi è kangiào, elene:	Τώρα μάλιστα έχει αλλάξει, λένε:
U kristù m'u dikù-ssu	Χριστούγεννα με τους δικούς σου
ce pàska ma tion evrìskese,	και Πάσχα με όποιον βρίσκεσαι,
invèce tòa elèane:	εκείνη την εποχή όμως έλεγαν:
a karnivàja m'u ddikùssu	Καρναβάλι με τους δικούς σου
ce Paska depòi ma tion evrìskaso.	και Πάσχα με όποιον βρισκόσουν.
Ius ìane e mòda apo tòa.	Έτσι ήταν η μόδα τότε.
I Sarakostì ti ène i Sarakostì?	"Οι Σαρακοστές", τι είναι οι "Σαρακοστές";
Sarakostì ìane e Quarèsima!	"Σαρακοστή" είναι η Σαρακοστή.
E quarèsima!	Η Σαρακοστή!
Emì àrtena elème Quarèsima, ka sandè	Τώρα λέμε "Σαρακοστή", αλλιώς
elèamo: mbìke Sarakostì,	έλεγαν: ήρθε η "Σαρακοστή".
spiccèfsamo fse fài kalà.	τελειώσαμε το καλό φαγητό!
E' sòzi prèfsi mànku an agguò!	Δεν μπορούσες να γευτείς ούτε ένα αυγό!
An estasìs àdinato pròbbio	Αν ήσουν πραγματικά άρρωστος
ce stè ce pesèni fòrzi, fòrzi ...	και ήσουν κοντά στο θάνατο ίσως, ίσως...
pùru o messère enna s'òle	και ο γιατρός έπρεπε να πει
dòsto a morzo [brodo],	δώστου λίγο ζωμό,
ma sandè e' t'òpre tinò	αλλιώς δεν θα τον έτρωγε κανείς
'to pràma ttu ja'n oli tin Sarakostì.	όλα αυτά για όλη τη Σαρακοστή.
Sarakostì ene e Quarèsima.	"Σαρακοστή" είναι η Σαρακοστή.
Oli e Quarèsima.	Ολόκληρη η Σαρακοστή.
depòi ti stàzi?,	Και μετά τι έρχεται;
evò en efsèro ...	δεν ξέρω...
estàze? O Pàska!	Έρχεται; Πάσχα!
O pàska?	Πάσχα;
Ce cìe ka lène "e Cèneri"?	Και αυτό που λέγαν "Στάχτες";
E Cèneri ìane sti teddràti	Οι Στάχτες έρχονταν την Τετάρτη.
Iane teddràti dòpu i trìdi	Έρχονταν την Τετάρτη μετά την Τρίτη
atta karnivàja, atta karnivàja.	του Καρναβαλιού, του καρναβαλιού.
Urtimi ciuriacì fse karnivàja.	Τελευταία Κυριακή του καρναβαλιού
Pùru cìni es kànnune ...	Ακόμα τις κάνουν [οι ιερείς]
Depoi [i] dettèra, i dettèra	Και μετά, την Δευτέρα.. τη Δευτέρα
ce i trìdi, sti teddrati depòi ène	και την Τρίτη, την Τετάρτη έρχονται
e Cinerèddha, ka ène àrtena ci pu lène [le Ceneri].	οι "Στάχτες" που τώρα λέγονται "Στάχτες".
ka s'ovaddhè o patèra ...	Ο παπάς σε έβαζε...
Iane o princìpio atti Sarakostì,	Ήταν η αρχή της Σαρακοστής,
o princìpio.	η αρχή.
Tìspu ìbbie stin agglisìa ttin emèra,	Όσοι πήγαιναν στην εκκλησία εκείνη τη μέρα,
fse tetràdi dòpu a karnivàja,	την Τετάρτη μετά το Καρναβάλι,
o patèra s'òvaddhe stàtti apà sti ciofàli	ο παπάς έβαζε στο κεφάλι τους στάχτη
ka s'òle "polvere siei e polvere diventerai".	και έλεγε: "σκόνη είσαι και σκόνη θα γίνεις".
ce cìni ti stàtti elène, evò e' tin ìme domèna mài,	Τη στάχτη εκείνη, λένε, δεν την είδα ποτέ,
ka ecène dìo vaìa atto khròno prìma,	που καίνε δύο παλάμες από το προηγούμενο έτος
ce nònnan ti stàtti, ce nònnan ti statti	και συλλέγουν τη στάχτη, και συλλέγουν τη στάχτη,
ce depòi in usèane in èmera ka kànnne ...	και μετά τη χρησιμοποιούν τη μέρα που κάνουν...
Pùru cìni e patèri in vàddhane.	Ακόμα και οι ίδιοι οι παπάδες τη βάζουν.
Depòi embènnamo embènnamon emì	Μετά μπαίναμε κι εμείς
ce mas ti vvàddhane mia pizzikàta stàtti.	και μας έβαζαν λίγη στάχτη.
Ma pùru àrtena ankòra o kànnune cìtto pràma.	Ακόμα και τώρα το κάνουν αυτό.
[] àrtena to kànnune.	Και τώρα το κάνουν.
Allòra, Cèneri, Vaìa ce màli addomàta?	Τότε, Στάχτες, Παλμέ και Μεγάλη Εβδομάδα;
Màli addomàta ìane atta Vaìa ros tu Pàska:	Η Μεγάλη Εβδομάδα ήταν από τα Παλμικά μέχρι το Πάσχα:
Màli dettèra, màli trìti, màli ttetràti,	Μεγάλη Δευτέρα, Μεγάλη Τρίτη, Μεγάλη Τετάρτη,
màli pètti, màli prassaì, mèa sàmba,	Μεγάλη Πέμπτη, Μεγάλη Παρασκευή, Μεγάλο Σάββατο,
Pàska! Pàska.	Πάσχα! Πάσχα.
Diavènnonta o Pàska, àrte ti lèu "pasquètta",	Περνώντας το Πάσχα... τώρα το λένε Πασκουάλια,
toà en èkho stennù, àrte pos tin lèane.	τότε, δεν το θυμάμαι, τώρα πώς το έλεγαν.
Pos tin lèane eh!,	Πώς το έλεγαν ε;
katarin, kasarin dettera?	"Καταρίν, Κασαρίν δεττέρα;"
kasarìn dettèra! kasarìn dettèra.	Μεγάλη Δευτέρα, Δευτέρα της καθαράς,
Oli ti addomàta dòpu Pàska	Όλη την εβδομάδα μετά το Πάσχα..
ìan kasarìn dettèra, kasarìn trìti, kasarìn teddràti,	ήταν Καθαρή Δευτέρα, Καθαρή Τρίτη, ...
ros tin àddhi ciuriacì,	μέχρι την επόμενη Κυριακή,
depòi espìcce tikanè.	μετά τελείωνε όλο αυτό.
Quàsi quàsi ka depòi tròan pànta kalà depòi.	Σχεδόν πάντα μετά έτρωγες καλά.
Olo cìo pu ...	Όλα αυτά
ìkha khàsonta,	που είχαν χαθεί,
ka en ìkha fànta sto ccerò ti Quarèsima!	που δεν είχαν φάει κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής!
Sarakostì, o tròane ja tin addomàta,	Σαρακοστή, έφαγαν για μια εβδομάδα,
depòi tròan pànta kalà: kanèa aguò,	έφαγαν πάντα καλά: λίγα αυγά,
spirì tirì, ekànnane dìo makkarrùnu	λίγο τυρί, έκαναν δύο μακαρόνια
plèo fìssa, insòmma ...	πιο συχνά, γενικά...
An ìsele na fài krèa, an ìkhe ssòrdu ...	Αν ήθελες να φας κρέας, αν είχες τα λεφτά [το έφαγες].
Etrattèato, depòi, a spirì kàddhio.	Σε ανταμείβανε λίγο καλύτερα.
Sti Sarakostì su guènnane na pài karcerào	Κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής ήταν σαν να είσαι καταδικασμένος στη φυλακή
a èddre to krèa.	αν δοκίμαζες το κρέας.