grico: lingua, cultura, tradizioni nei brani grichi di Martano


Oli i zoìssu	Όλη η ζωή

oli i zoissu,	Όλη η ζωή,
oli i kardìassu,	όλη η καρδιά,
olo esù èdoke	τα πάντα έχεις δώσει
na mas gapisi!	για την αγάπη μας!

Ce àrte 'sù mas finni,	Και τώρα μας αφήνεις,
ce àrte 'sù mas pài,	και τώρα φεύγεις,
ma 'vò pànta 'sèna,	αλλά εγώ θα σε αγαπώ
pànta 'sèna 'gapò!	πάντα, πάντα!

Ce àrte 'sù mas pài,	Και τώρα φεύγεις,
ce àrte 'sù mas finni,	και τώρα μας αφήνεις,
ma 'sena ji zoimmu	αλλά εγώ θα σε αγαπώ
evò pànta 'gapò!	για πάντα!

*****

Kristemuddhi	Μωρό μου Ιησού

Tise òrio, Kristemuddhi,	Πόσο όμορφος είσαι,
pòsso, pòsso evò s'agapòvo!	μωρό μου Ιησού, πόσο, πόσο σε αγαπώ!

Esù kècci kundù 'mèna	Εσύ, μικρούλης σαν εμένα,
evò pànta 'steo ma 'Sena.	εγώ είμαι πάντα, πάντα μαζί σου.

Ce iu mài kanè kakovo	Έτσι κανένας πόνος
e' mmu pètti pleon ambrovo!	δεν μπορεί να μου συμβεί ξανά!

Ce îu mài kanè kakovo	Έτσι κανένας πόνος
e' mmu pètti pleon ambrovo!	δεν μπορεί να μου συμβεί ξανά!

*****

Na dziso 'o kkòsmo	Ζώντας τον κόσμο

'O kkòsmo tèlo na dziso,	Ο κόσμος που θέλω να ζήσω
Teommu!	Κύριε!
'Okkòsmo ène agàpi:	Ο κόσμος είναι αγάπη:
kunforta Esù	σε παρηγορήσει
'o pistèzzimu,	αυτή η πίστη,
ti fziximmu	την ψυχή μου
ajro;	να ανασηκώνεις
tèlo na kámo 'in agàpi	Θέλω να κάνω αγάπη
m'i zoi	με τη ζωή
pàssio momento,	κάθε στιγμή
panta,	Πάντα,
ma charà màli!	με μεγάλη χαρά!

*****

Simmeri ce àvri	Σήμερα και αύριο

Milonta m'o matrikòna 's ti psichì	Χαζομίλητος
e kardìema parpitèune	χτυπάει η καρδιά μας
's to cittisi klimmèno	σε βαθιά σιωπή
fortomèno ze agàpi	έγκυος με αγάπη
a tti nìftan glicèa	της καθαρής νύχτας
mm’es t'òrrio skotinò.	πνιγμένος στο σκοτάδι

Àvri	Αύριο
on ànemo kumpagnúna	ο φιλικός άνεμος
nnakèi	θα αγκαλιάσει,
kantali	θα τραγουδήσει,
skiddhèi	θα φωνάξει
ta glicèa pràmata janomèna,	γλυκά αναμνήσεις,
ce itta kalà ka e na jettune.	ευτυχισμένες ελπίδες.

*****
Nomèni jà pànta	Για πάντα ενωμένοι

Nà, pedàimmu, kuseme:	Δες, αγόρι μου, άκουσέ με:
àfi ti chèrammu.	αφήστε το χέρι μου.
Eptase e ora na pài	Ήρθε η ώρα να πας
manechòssu mmes to jèno.	μόνος στους ανθρώπους.
Ce na min votisi main ampì:	Και μη γυρίσεις ποτέ πίσω:
evò s'odizza ecì pu e nna ftàsi.	σου έχω δείξει τον προορισμό.
Praìsamo panta	Πάντα προχωρούσαμε
ce praìsamo nnomèni;	και περπατούσαμε μαζί,
ce meràzzano o fzomì:	και μοιραζόμασταν το ψωμί:
s'ùddione ce m'ùddie.	σου το έδινα και μου το έδινες.
Torìsamo e stràe att'astèria	Κοίταξαμε την πορεία των αστέρων
pràtònta m'i chèra ec'ès sti chèra	περπατώντας χέρι-χέρι
ji strà makrèa	στον μακρύ δρόμο
ka stràkko m'èkame na pèso.	που με κούρασε και με έκανε να σταθώ.
àrte evò kaìzzo.	Τώρα καθίσταμαι.
Ma esù àmo, pràiso:	Αλλά εσύ πήγαινε, περπάτησε:
evò se kanonò. kùseme	σε παρακολουθώ, είσαι βέβαιος,
rissòpu e' torièse plèo...	μέχρι να εξαφανιστείς στον ορίζοντα...
Ce en e' na klafzi:	Δεν πρέπει να κλαις:
mì katalisi	μη χαλάσεις
itto 'lìo ka 'vò su dòka.	αυτό που σου έδωσα λίγο.
En e' na tramàssi:	Και μην τρέμεις:
àrnizze 'sù ìtto pistèzzi ìo,	θα αρνηθείς την πιο ζωντανή πίστη,
o kàjo pràmammu,ka 'vò su doka.	το καλύτερο μέρος μου, που σου ανέθεσα.
Na mi mmìni mài.	Ποτέ μην σταματάς.
Ce a ssòrti kukkia o pòno tanatò	Και αν σε επιτίθεται βάναυσα η θανατηφόρα αμφιβολία,
na mì katarisi,	μην καταριέσαι,
ma pènsa ce kùse:	αλλά σκέψου και ακούσε:
èchi pànta èna	υπάρχει πάντα ένα
	που ξέρεις καλά?
ka su 'stèi 'mbròssu,	ποιος είναι δίπλα σου,
ène pànta cino:	είναι πάντα αυτό:
o dàskalo stràkko	τον κουρασμένο σου αφέντη
ka simmeri se cheretà.	που σε χαιρετά σήμερα.
*************

Esù	Εσύ

Orrio	Ωραία
ze agapi	αγάπη
na pesàmi ma charà màli	να πεθαίνεις ευτυχισμένος
ce	και
m'i zoi cinùrria na	να γεννιέσαι πάντα
jennisi pànta mapàle	σε μια νέα ζωή
jà 'sèna	για σένα
charitomèni agàpi.	θαυμάσια αγάπη.
Ti zoimmu	Η ζωή μου
esù jennà panta mapàle	ευτυχισμένη
poddhin orria	ξαναδημιουργείται
panta ce panta.	αιώνια.
Teo me kànni	Ο Θεός να με κάνει
Agàpimu!	Αγάπη!

***************

I màli charàmmu	Η ευτυχία μου

'S t'òrrio pornò àspro-rodino	Στην αίθρια ροδόχρωμη αυγή
o mèan ijo	η ισχυρή ήλιος
poddhi kama spittarizzi,	λαμπρή
's tin anghèra satìa satìa nnènni	αναδύεται αργά
ce e quèta tàlassa	και η γαλήνια θάλασσα
ze astèria 'gomònni	των φωτεινών αστέρων
ka lamparizzune ze àspri lumèra.	ανάβει.

Cherète e kardiamu	Χαρούμενη χοροπηδάει η καρδιά μου
ce trèchonta 'pài	στο γρήγορο τρέξιμο
pànu i stra' z'astèria cha lustrèune	στην πορεία των λαμπρών αστέρων
ka i bàrchamu fèonta	που ο γρήγορος καραβοκύρης μου
'kàu 's ti tàlassa	σβύνει στην βαθιά θάλασσα.
'sbìnni.

Astèria mmes to nnerò	Αστέρια πάνω στη θάλασσα
e màli charàmmu?	η ευτυχία μου;

Panu,	Πάνω,
làrga ce 's ti kardia,	μακριά και μέσα στην καρδιά,
on ijo!	ηλιος!

*****
O travùdi tin Grecia Salentina	Ο ύμνος της Grecía Salentina
(Ji Stele Ateniki tis Kalimèra)	(Στην αθηναϊκή στήλη του Καλημέρα)

Zèni 'su en ise ettù 's ti Kalimèra,	Ξένο δεν είσαι εδώ στο Calimera,
jati o 'mbropàppomu, ka 'ttu irte	γιατί ο πρόγονός μου που ήρθε εδώ
pròppi 'sèna, jennisi ecì	πριν από σένα, γεννήθηκε εκεί
ka pùru esù jennisi.	που γεννήθηκες κι εσύ.

Cino ìrte ma t'adèrfia ce ma ta pedìa,	Ήρθε με αδέρφια και με παιδιά,
men ghinèke ce m'oli tin ghetonìa.	με τις γυναίκες και με όλη την εθνική ομάδα.
Esù a torì: òla ettù ìvrike	Τα βλέπεις: τα έχεις βρει όλα εδώ
cìna ka en estèune ecì,	όσοι δεν είναι εκεί,
ce àrte òla ta norìzzi	και τώρα τους γνωρίζετε όλοι
ta grika pedìa.	οι Έλληνες γιοι.
Lìo 'stàsi ma t'àdda esù pronà	Ήσουν μαζί τους για λίγο, εσύ στην αρχή
ce àrte, m'òli ti kardia,	και τώρα, με όλη μου την καρδιά,
ma 'mà pànta 'mèni es kumpagnìa.	μαζί μας θα μείνετε πάντα παρέα.
Irte m'i Patròklea, ka i "kalì-mèra"	Ήρθες με την Πατροκλέα που σε χαιρετάει "kalì-'mèra"
's to lemò vastà, 's ti Kalimèra ìrte	έχει στα χείλη του, έχεις έρθει στο Calimera
ka, ma 'sèna, ène òlicharà.	που είναι πολύ χαρούμενος μαζί σου.
Esèna 'gapùme kajo ka èna rrìa,	Σε αγαπάμε περισσότερο από οτιδήποτε άλλο στον κόσμο,
jatì vloimmèni èkame	γιατί ιερό έχεις κάνει
oli tin Grecia san aglisìa!	όλη η Ελλάδα, σαν ναός!

*****
Èsira!	Νίκησα!

Èsira, ce o prikò	Κέρδισα, και το πικρό
m'èmine 's to lemo!	μου κόλλησε στο στόμα!
Cherùmeno, pronà:	Χαρούμενο, πριν:
jatì? Ce àrtena, àrtena	Γιατί; Και τώρα, τώρα
ka 'nnèka pànu,	ότι έχω κατακτήσει την κορυφή,
ti ène torò	τι είναι, βλέπω,
cinì ka 'nghèra 'fènato:	πώς έμοιαζε ο παράδεισος:
spèkkia	Βουνό
sènza lumèra!	χωρίς φως!
Tòa, tòa ka i fotia	Όταν το άγχος
m'èkazze i kardìa	η καρδιά έκαιγε,
ce nènnonta	και ανεβαίνοντας
o crèamo trìpizza,	τη σάρκα μου έσκισα,
satìa èglone,	κρυφά έκλαψα,
krifà krifà,	στη σιωπή,
ka 'mpì sta dàmmia	γιατί μέσα σε δάκρυα
spittàrizze on ijo,	ο ήλιος έλαμπε,
ce plèo poddhì polèmone...	και με θυμό αγωνίστηκα
ce ìbbio pánu,	και ανέβηκα ψηλά,
pànta plèo pano	ψηλοτερα και ψηλοτερα
panta ce panta,	πάντα και ξανά πάντα,
ris tin anghèra!	μέχρι την κορύφωση!
Ce àrtena?	Και τώρα?
àrte	Τώρα
j'o priko	Για το πικρό
ka 's to lemò vastò,	που έμεινε στο στόμα μου,
s'efcharistò, Kristèmu!	ευχαριστώ Θεέ μου!

*****
Me tèli ka se tèlo?	Με αγαπάς που σε αγαπώ;

O paddhikari nnamurào:	Ο νεαρός εραστής:
"Me tèli, ka se tèlo?":	"Μ' αγαπάς, ότι σε αγαπώ;"
mott'imasto kècci	Όταν ήμασταν μικροί
na pèzzome nzignàsamo.	για πλάκα ξεκινήσαμε.

Pedacia jettimòsto	Αγόρια γίναμε
c'iu panta kulusisamo	και έτσι συνεχίζαμε πάντα
ris t'àrtena, koràssia.	μέχρι στιγμής, νέα δεδομένα.

Se filo ce me fili,	Σε φίλησα και με φίλησες,
òrriamu agapimèni,	Ω όμορφη αγαπημένη μου,
ce àrte na piào tèlo	και τώρα θέλω να αρπάξω

'tto vittulo rotino,	αυτό το κόκκινο άνθος,
kalèddhamu charitomèni!	όμορφη μου γεμάτη χάρη!
O spiti ste ma 'mèni	Το σπίτι μας περιμένει

m'us fiurù es tin avli	με λουλούδια στην αυλή
m'a làchana 's to cìpo	λαχανικά στον κήπο
ce e merodie miristè.	και τα ευωδιαστά αρωματικά φυτά.

Mesàvri, ciuriacì,	Μεθαύριο Κυριακή,
milùme m'o patèra:	θα μιλήσουμε με τον ιερέα:
e'sòzzo mìni pplèo!	Δεν μπορώ να περιμένω άλλο!

De'pòsso cerò e'diammèno:	Δείτε πόση ώρα πέρασε:
'sù, rodàki, àrte e'ttèli	εσύ, μικρό τριαντάφυλλο, μην αργήσεις επιτέλους
o kortarò spasì-mu?	το κοφτερό μου σπαθί;

Tùsi' ddomà ka 'mbènni	Την επόμενη εβδομάδα
feonta enn'armastò;	βιαστικά πρέπει να παντρευτώ?
tùo manechò tèlo 'vò:	μόνο αυτό θέλω:

o tèli pùru esù?	το θέλεις και εσύ;
Fike en dòta ampì:	Ξεχάστε την προίκα τώρα:
"Umme!" e na mu pìvi,	"Ναί!" πρέπει να μου απαντήσεις.

de',prèsta, decidèu,	έλα, βιάσου, αποφάσισε,
ka 'ndè 'ttelisi esù....	ότι, αν διστάζεις....
evò,..evò.. se fèo!	Εγώ,...θα σε απαγάγω, ξέρεις!».

O koràsi nnamurào:	Το ερωτευμένο κορίτσι:
"Vuh,vuh,vuh, ohimmèna!	«Ω, ω, ω, ω, ω,!
Fèome, ùmme, prèsta:	Γρήγορα, ναι, ας φύγουμε:
tùo tèlo pùru 'vò!".	Κι εγώ το θέλω αυτό!»

*****
J'ùs Ulissidi Kalimeriti	Στον Οδυσσέα του Καλιμέρ

Tarasse o Vriziomma,tàrasse;	Το Brizio μας έφυγε,
tàrasse,mapàle tàrasse,	έφυγε, έφυγε ξανά,
ce làrga'pìrte poddhì:	ταξιδεύει και έχει πάει πολύ:
pòsse forè e' pamèno!	πόσες φορές έφυγε!

Pirte,ce kùndu panta,	Έφυγε και όπως πάντα,
m'itto kòkkalo ze asìmi	με έντονη ευφυΐα
ka otikanè tèli na màsi,	ότι όλα θέλουν να μάθουν
ce otikanè tèli na vrìki,	και όλα θέλουν να ψάξουν,
fèonta kampòssa 'nnònni	γρήγορα πολλά μαζεύει
a ti tàlassa luludia	από τη θάλασσα τα λουλούδια
ce mèli a ta poràddia	και μέλι από τα δέντρα
ce krusàfi a tin ghì	και χρυσός από τη γη
ce agàpi a tes kiatère	και αγάπη από τα κορίτσια
ce a to 'zzìsi rodakina	και από τη ζωή τριαντάφυλλα
cherèonta m'ì psichì.	αγαλλίαση μέσα.

Ma itton ijo ce itt'astèria	Αλλά αυτός ο ήλιος και αυτά τα αστέρια
ka ecèssu 's ti kardìattu vastà	κλεισμένα μέσα στις αποθήκες της καρδιάς
m'in glòssattu 'mbropalèa	μαζί με τη μητρική γλώσσα
tis Kalimèrattu 'es ti psichì	της Calimera στην ψυχή
mapàle ce panta o kànnune	ξανά και πάντα τον φέρνουν
na jurisi petònta ettù.	πίσω εδώ πετώντας.