grico: lingua, cultura, tradizioni nei brani grichi di Martano


Calimèra na sas po,	Καλημέρα, να σας πω,
Sas cuntefso tim Passiuna;	να σας διηγηθώ την Πάθη,
Possa pátefse o Cristò	πώς έπαθε ο Χριστός,
Cùsetè (ti) ma devoziuna.	ακούστε με ευλάβεια.
'Mbiefse lèonta o Patr' eterno	Μας έστειλε λέγοντας ο Πατέρας ο αιώνιος,
Ti mas sarve ti fsihì,	να μας σώσει την ψυχή,
Na mi pame 's ton anfierno,	για να μην πάμε στην κόλαση,
Pu afsìamo oli emì.	που την άξιζαν όλοι μας.
E patriarchi ene tardèfsa	Οι πατριάρχες δεν άργησαν
Pracalònta to Teò,	να προσευχηθούν στον Θεό,
Na'rti na tus liberèfsi	να έρθει να τους ελευθερώσει,
(A) citto topo scotinò	από εκείνο το σκοτεινό μέρος.
Irte an àngelo de cantu	Ήρθε ένας άγγελος ψάλτης
Pu herètise Maria;	που χαιρέτησε την Μαρία,
Isa prama u Spirdu Santu	ήταν έργο του Αγίου Πνεύματος
(Na) 'ncarneftì es ti cilia.	που (ο Θεός) ενσαρκώθηκε στην κοιλιά της..
E Maria 's tin oraziuna	Η Παναγία σε προσευχή
Eteòri tom pedì,	Κοίταζε το παιδί:
Ihe cini ti furtuna	είχε εκείνη την τύχη
'S ti cilìati (na) 'ncarneftì.	στην κοιλιά της να ενσαρκωθεί,
Arsignò 'vò na sas po:	Ξεκινάω να σας λέω,
Passosèna na pensèfsi	Καθένας ας σκεφτεί
Possa pátefse o Cristò	πώς έπαθε ο Χριστός
Ti fsihì na mas sarvefsi.	για να μας σώσει την ψυχή.
Vuli ecama cini Ebrei	Αυτοί οι Εβραίοι αποφάσισαν
Na mas piacu tom pricò,	να συλλάβουν τον άτυχο Ιησού.
Ce Anna o càtaghinoschèi	Η Άννα τον καταδίκασε
Na pesàni 's to stavrò.	να πεθάνει στο σταυρό.
Cini sciddi Turchi Ebrei	Εκείνοι σκύλοι τουρκικοί Εβραίοι,
(I)bbian ghiurèonta tom Messia;	Έψαχναν για τον Μεσσία,
O Juda ècame ti clei	Ο Ιούδας έκανε ότι κλαίει
Ce tos dùlefse ja spia.	Και υπηρέτησε ως κατασκόπος.
Efsèfn'étrame manihò	Γρήγορα έτρεξε μόνος του
Ce negòziefse ma cinu,	και διαπραγματεύτηκε μαζί τους,
Ce mas pùlise o Cristò	και μας πούλησε τον Χριστό
Ja triànta tri carrinu.	για τριάντα τρία καρλίνια.
(I) sciddi tràmane lissàti	οι σκύλοι έτρεξαν με οργή
Ce tom piaca o sfortunato,	και πήραν τον άτυχο,
Ma ton Ghiuda accumpagnati	και συνοδευόμενοι από τον Ιούδα
Ton epira carcerato.	τον πήγαν φυλακισμένο.
Mas to sirane 's ton Anna,	Μας τον έφεραν από την Άννα,
Ce siftò ton avastusa,	και τον οδήγησαν σφιχτά,
Ja na masi in cataguna;	για να ακούσει την καταδίκη.
Ce ajo Petro on eculùsa.	Και ο Άγιος Πέτρος τον ακολουθούσε.
Ce ajo Petro es ti lumera	Και ο Άγιος Πέτρος, δίπλα στη φωτιά,
Stracco èbbiache na caisi;	κουρασμένος κάθισε.
Vresi Javènnonta mia hiatera:	Βρέθηκε να περνάει μια κοπέλα,
(A)rtòsi cio n'i canonisi.	και αυτός σηκώθηκε για να την κοιτάξει.
Cini: Esù pai m'o Messia;	Αυτή (είπε): - Πας με τον Μεσσία,.
C'irt'ettù na mas sarvèfsi:	Και ήρθες εδώ για να μας σώσεις.
-Se norizo 's ti amilia	Σε γνωρίζω από τη γλώσσα σου.
Arcise cio na neghèfsi.	Ο Πέτρος άρχισε να αρνείται.
C'ibbie javènnonta addi hiatera,	Κι έτυχε να περνάει ένα άλλο κορίτσι,
Ja pleo doglia, ja pleo trumento,	για περισσότερο πόνο, για περισσότερο μαρτύριο.
-Se norizo 's ti linguera	«Σε γνωρίζω από τη γλώσσα σου», είπε.
Petros àrcise o giuramento.	Ο Πέτρος άρχισε να ορκίζεται.
T'ammàdia èscose o Cristò	Ο Χριστός σήκωσε τα μάτια του
N'ajo Petro canonisi:	για να κοιτάξει τον Άγιο Πέτρο.
Tuo on bandùnefse manihò :	Αυτός τον εγκατέλειψε μόνο του:
Custi o caddo cantalisi.	Άκουσε ο κόκορας να τραγουδά.
Anna eguiche n'o saminèfsi	Η Άννα βγήκε για να τον εξετάσει
(A) citti schera 'fse sordatu;	από εκείνη τη φάλαγγα στρατιωτών.
Causa en i(h)e n'o cundannèfsi,	Δεν είχε λόγο να τον καταδικάσει,
Ce ton àrise 's to Pilato.	και τον έστειλε στον Πιλάτο.
En eftàzo na sas po	Δεν μπορώ να σας πω
Possa pàtefse e Madonna,	πόσα υπέφερε η Παναγία,
Motti pu 'vriche o Cristò	όταν βρήκε τον Χριστό
Fraggellato 's ti colonna.	μαστιγωμένο στη στήλη.
(A)fse hiliate bastunate	Έξι χιλιάδες ραβδώσεις
Ce afsecòscie ce afsintàfse	και εξακόσιες εξήντα έξι
Cio sumportefse ampì 's tes plate,	υποστήριξε πίσω από στην πλάτη του
Ce dommène (ma) male mazze.	και δοθείσες με μεγάλες ράβδους.
Benda u vala na mi mblefsi	Του έβαλαν μια μαντήλα για να μην βλέπει,
Motti pu tom pelecusa;	όταν τον μάστιζαν.
Ce tu leane na mantèfsi:	Και του έλεγαν να μαντέψει:
Tis pelèca on arodusa.	Του ρωτούσαν ποιος τον χτύπαγε.
Ce Pilato ipe 's Cristò:	Και ο Πιλάτος είπε στον Χριστό:
-Passoséna se 'ccusèi,	«Καθένας σε κατηγορεί,
Esù vrìschese mbrogliato	βρίσκεις τον εαυτό σου μπλεγμένο».
C'ipe cino: - Esù to lei.	Και εκείνος είπε: «Εσύ το λες».
(I)n hera toa mardulitata	Τότε το υπερόπερο χέρι
Gherni Malcos o facchino,	σήκωσε ο Μάλχος, ο υπηρέτης,
Ce tu èdiche ti schiaffata	και του έδωσε το χαστούκι
Es to mero to mancino.	στη αριστερή μάγουλα.*****
Ce Pilato de potenza	Και ο Πιλάτος, στην εξουσία του,
Mas cundànnefse o Cristò.	μας καταδίκασε τον Χριστό,
Ce tu èdiche tin sentenza	και του έδωσε την απόφαση
Na pesàni ‘s to stavrò.	να πεθάνει στο σταυρό.
Eguich'ènan afse cinu	Ένας από αυτούς βγήκε
Ma mia stèfano poddì mali	με μια πολύ μεγάλη στέφανη,
Ce oli afse sciuncu marinu,	και όλη από θαλασσινά κάλαμα,
Ce tu 'mbala 's tin ciofàli.	και του την έβαλαν στο κεφάλι.
En eftàzo na sas po	Δεν μπορώ να πω
Posses isan 'e strappate,	πόσες ήταν οι συρματιές,
Motti u vala to stavrò	όταν του έβαλαν τον σταυρό
Na vastàfsi ampì 's tes plate.	να τον κουβαλήσει στους ώμους.
O Cristòs o vloimmèno	Ο ευλογημένος Χριστός,
Pu ìbbie mbènnonta es agonia,	που πήγαινε μπαίνοντας σε αγωνία,
Eteòri (h)iliate gheno;	έβλεπε χιλιάδες κόσμου•
Tispo tò'diche afìdia.	κανείς δεν του έδωσε βοήθεια.
Ce mott'ìstiche 's to stavrò,	Και όταν ήταν στο σταυρό
Cinò jùrefse na pi:	ζήτησε να πιει:
Fsidi u doca ma t'asvèsti	ξύδι του έδωσαν με ασβέστη
Ce mbischiato ma holì.	και ανακατεμένο με πικρή χολή.
C'ìbbie trèhonta e Maria,	Και πήγαινε τρέχοντας η Μαρία
Arte apòte, arte apu 'ci,	τώρα από εδώ, τώρα από εκεί,
C'ìbbie senza cumpagnia,	και πήγε χωρίς συντροφιά,
To peditti na ton di.	για να δει τον γιο της.**********
Sa mia tùrtura scumpagnata	Σαν μια περιστερά χαμένη
(A)tti dichitti cumpagnia,	Από τη παρέα της,
Cini ehási ame 's ti strata	Έχασε τις αισθήσεις της στη μέση του δρόμου
Senza forza ce amilia.	χωρίς δύναμη και λόγο.
Motti epèsane o Cristo	Όταν πέθανε ο Χριστός
O iglios èhase i lumera,	Ο ήλιος έχασε τη φωτιά του,
O fengo ejètti scotinò,	το φεγγάρι έγινε σκοτεινή,
Nifta jurise ittin emèra.	νύχτα έγινε η μέρα.
Ghetti a mea terramoto	Έγινε μεγάλος σεισμός
Motti espìrefse o Cristò,	Όταν ο Χριστός εξέπνευσε,
Ce o cosmo ècame tale moto	Και ο κόσμος έκανε ένα τέτοιο τρέμουλο
Na fai pa Cristianò.	και φάγηκε κάθε άνθρωπος.
Arte cùsato tim Passiuna,	Τώρα ακούσατε τον Πάθος,
Possa patefse o Cristò:	Πόσο υπέφερε ο Χριστός:
Ce ma mali devoziuna	Και με μεγάλη ευλάβεια
(0)n adorèome ‘s to stavrò.	προσκυνούμε τον στον σταυρό.
E glossa e ssozi pleo milisi,	Η γλώσσα δεν μπορεί να μιλήσει πια,
De cuntèfsi pleo o lemò;	Και το στόμα δεν μπορεί να μετρήσει άλλο;
Dochetému 'na turnisi,	Δώστε μου ένα νόμισμα,
An dè, dòchet' en' aguò.	Αν όχι, δώστε μου ένα αυγό.